Bir Ekonomik Tetikçinin İtirafları-3

Küresel Kriz ve Büyük Resim 
Kitabın Yazarı: Steven HİATT 
Çeviren: Cihat TAŞÇIOĞLU 
(April Yayıncılık, 14. Baskı-Ağustos 2023, 422 Sayfa) 
Daha önce iki kitabını tanıttığım John Perkins’in “Bir Ekonomik Tetikçinin İtirafları; 1-2" isimli kitaplarının devamı olan 3. kitap 12 yazar ve incelemecinin ekonomik tetikçilik hakkında yaptıkları araştırmaların kısa özetini sunuluyor.
Kitabı derleyen Steven Hiatt’ın günümüzdeki küresel imparatorluğu ayakta tutan, tüm gezegene yayılmış mali, siyasi ve askeri denetim açısından yaptığı incelemeyi okuyarak başlıyoruz. Amaca ulaşmak için; “Hileli seçimler, rüşvetler, askeriyeye ve güvenlik kurumlarına sızmalar, yerel para biriminin faiz oranlarının manipüle edilmesi, iş birliğine yanaşmayan liderlerin öldürülmesi, yerel milislerin güvenlik güçlerinin kullanılması, askeri müdahale” konularının nasıl pervasızca kullanıldığını anlatıyor. Elbette konu ABD olunca başkan ve en üst düzey yöneticilerin kara para aklama konusundaki becerilerini de okuyoruz.
İkinci yazar Sam Gwynne, “Borçlanma Tuzağı Nasıl Kurulur?” başlığında, “Hırslı bir bölgesel banka ve genç bir banker gelişmekte olan ülkelerde uygulanacak netameli projelere işporta usulü kredi verir. Ve çıkan faturayı sıradan vatandaşın önüne koyar” diyor.
Üçüncü yazar John Christensen “Offshore Bankacılığın Gizli Dünyasının İçinden” başlığıyla “Offshore bankacılık sığınakları Üçüncü Dünya’dan yıllık 500 milyar doların çekilmesine olanak sağlar ki, bu küresel elitler için vazgeçilmez hale gelmiş bir kirli para akışıdır” diyor. Vergi kaçırmayı düşünenler elbette kuralları da kendilerine göre yorumlayacaktır. “Mevzuatta ne tür düzenlemeler yapılarsa yapılsın, muhasebeciler ve avukatlar onları aşmanın yolunu bulacaktır.” “Ama bu tamiri olanaksız bir durum değildir. Bu sorunların çoğu uluslararası iş birliği güçlendirilerek aşılabilir. Ulusal yetkiler arasında sağlanacak etkin bilgi alışverişiyle anapara ve vergi kaçışı sorunlarının üstesinden gelinmesinde önemli yol alınacaktır.”
4. Bölümde Lucy Komisar “İslami Cihad Üzerinden Bankacılık” başlığında Birleşik Devletlerin İslami Cihat yanlılarına silah sağlamak ve para aklamak için bir offshore bankasını nasıl kullandığını; Bankanın Suudi şeyhi olan sahipleri ve Amerikalı mevduat sahiplerini nasıl 10 milyar dolar dolandırdığını; bunların yanlarına nasıl kar kaldığını açıklıyor. Türkiye merkezli Çukurova Grubu’na yapılan satış işin ucunun bizlere de uzandığını gösteriyor!
5. Bölüm, “Ucuz cep telefonunun insan hayatı birimiyle maliyeti” konusuna değiniyor. Bunu yazan Kathleen Kern Hristiyan Barış Timlerinde çalışan bir araştırmacıdır. Bir cep telefonunu daha ucuza alabilmemiz uğruna fiziki veya ekonomik olarak insanların nasıl canının yakıldığı anlatılmaktadır. “Cep telefonu, Dizüstü bilgisayar, PlayStation gibi ileri teknoloji ürünlerine olan küresel talebin bir sonucuydu” bu olaylar… Koltan isimli madenin %80’inin Kongo’da olması da burayı ana hedef yapacaktı.
6. Bölüm “Afrika için yaşanan yeni kapışmada paralı askerler ön saflarda” başlığı altında, Andrew Rowell tarafından, özel orduların Üçüncü Dünya’da yapılan ticari operasyonlarda gittikçe daha fazla yer aldıklarını anlatıyor.
7. Bölüm ise “Irak’ın petrol rezervini yağmalamak” başlığıyla Greg Muttitt tarafından; bütün meselenin petrol olduğunu, Irak’ta dayatılan üretim paylaşım anlaşmalarının Irak halkına milyonlarca dolara mal olacağı anlatılıyor ve ekliyor: ABD Başkanı Carter; “Basra Körfezi’nde denetimi ele geçirmeye yönelik herhangi bir dış güç, ABD’nin yaşamsal çıkarlarına doğrudan saldırıya geçmiş kabul edilecektir.”
8. Bölüm “Dünya Bankası ve 100 milyar dolarlık soru” başlığı altında Steve Berkman tarafından “Dünya Bankası borçlanmaya yönelik kalkınmayı empoze etmiştir ve banka kredileriyle verilen yüz milyonlarca doların gelişmekte olan ülkelerde bir süreç doğurması amaçlanmıştır. Bu paralar nereye gitti?” sorusu, aslında bunların yoksulluğu azaltmak ve insanların ortalama refah düzeylerini yükseltmek için yapılması gerekirken devlet memurlarının kişisel zenginleşmesine hizmet ettiği görülecektir.
9. Bölüm “Filipinler, Dünya Bankası ve dibe vurma yarışı” başlığında Ellen Augustine tarafından Dünya Bankası’nın Filipinler’i ihracat güdümlü gelişim stratejisi için denek olarak kullandığını, sonuçta diktatörlük, yoksulluk, ezici borç yüküyle karşı karşıya bıraktığını anlatıyor.
10. Bölüm “Yıkım ihraç etmek” başlığında Bruce Rich tarafından Silah alımlarını, nükleer güç santrallerini ve çevre felaketlerini finanse eden kredi kuruluşları, sessizce ekonomik tetikçi oyununun en büyük ve en kirli unsurları haline gelmesini inceliyor. Bu bölümde ülkemizin de adı geçmekte… “Ilısu Barajı konusunda kamuoyundan belge saklanması yoluyla gerçekleştirilen müessir ve amaca zararı dokunur nitelikte şeffaflık eksikliğini kınamıştır” deniyor.
11. Bölüm “Borç yükü azaltma serabı” James Henry tarafından “G8 borç yükü azaltma programları, gelişmekte olan ülkelerin hali hazırda 3,2 trilyon doları bulan borçlarının %1’den azını silecek ve dayattıkları sert koşullar ilave zorluklar getirecek.” diyor.
12. ve son Bölümde ise “Küresel başkaldırı: Direniş Ağı” başlığında Antonia Juhasz tarafından “Alternatifler var ve dünyanın her tarafından insanlar her gün onların yükselmesine katkıda bulunuyor” diyerek küresel adalet hareketinde umut yaratacak hedefleri bize aktarıyor.
Uzun ve ayrıntıların okunması ile anlaşılabilen bir kitap; bu nedenle tanıtımı da ne kadar zorlansa fazla kısaltılamıyor. İlk iki kitabında ekonomik tetikçiliği ve az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde paranın gücü ile ülke halkını sefilliğe sürüklerken bir avuç iş birlikçinin nasıl zenginleştiğini bize anlatmaktaydı. Amaca ulaşana kadar her yolun mubah kabul edildiği bu savaşta rüşvet, tehdit, satın alma, darbe yapma, adam öldürme, sabotaj gibi her şey yapılabiliyordu. Bu kitapta ise bu zamana kadar özetlenen işlerin yapılmış halleri üzerinde incelemeler yapan bazı yazarların örneklemeleri sunulmaktadır. Böylece konu daha iyi anlaşılabilir hale geliyor.
(Diğer iki kitabın (1 ve 2) tanıtım yazılarını da facebook sayfamda bulabilirsiniz.)
İyi okumalar dileği ile.